DHURIMI I

GJAKUT

Çfarë duhet të dimë?

Material informues dhe sensibilizues mbi

sëmundjet dhe dhurimin e gjakut

DHURO GJAK,

NË EMËR TË JETËS

Përmbajtja

Sëmundjet e gjakut..............................................................................................3

Rëndësia e dhurimit të gjakut për personat talasemikë....................5

Parimet etike të dhurimit.................................................................................6

Kriteret që duhet të përmbushin dhuruesit e gjakut..........................7

Personat e kundërindikuar për të dhuruar gjak....................................9

Format e ndryshme të dhurimit të gjakut................................................9

Fazat e dhurimit të gjakut...............................................................................10

Çfarë duhet të dijë çdo dhurues?.................................................................11

Burimet

https://www.avis.it/it/la-donazione

https://shendetesia.gov.al/wp-

content/uploads/2017/09/I_Rregullore_Perc_Pershtatshmerise_dh

uruesit_e_gjakut_2014.pdf

https://www.fsdksh.com.al/aktivitete/646-14-qershor-dita-

boterore-e-dhurimit-te-gjakut

Gjaku bën të mundur shpërndarjen e oksigjenit dhe lëndëve ushqyese në

gjithë qelizat e organizmit tonë, duke mundësuar kështu funksionin normal

të tyre.

Sëmundjet e gjakut mund të prekin dhe dëmtojnë funksionin normal të

secilit prej komponentëve të gjakut ku perfshihen: qelizat e kuqe

(eritrocitet), qelizat e bardha (leukocitet), trombocitet që ndihmojnë në

koagulim dhe plazmën (njohur ndryshe dhe si porcioni i lëngshëm i gjakut).

Alterimi i funksionit të secilit përbërës mund të çojë në anemi, leukopeni,

trombocitopeni dhe çrregullime me koagulimin. Secili prej këtyre katër

komponentëve të gjakut mund të transfuzohet i veçuar ose si njësi e plotë

gjaku, në varësi të nevojave të pacientit.

Talasemia është një sëmundje gjaku e trashëguar

që shkaktohet nga një defekt në prodhimin e

hemoglobinës, një pjesë e rëndësishme e qelizave

të kuqe të gjakut. Në personat me talasemi, qelizat e

kuqe të gjakut nuk prodhohen në sasi dhe cilësi

normale. Kur nuk ka sasi të mjaftueshme të qelizave të kuqe të gjakut,

nuk ka edhe oksigjen të mjaftueshëm për të gjitha qelizat e tjera të trupit,

kështu shfaqet anemia.

Njerëzit me talasemi mund të kenë anemi të lehtë

apo të rëndë, e cila mund të dëmtojë organet dhe të çojë në vdekje.

Defekte të ndryshme në hallkat e zinxhirit të prodhimit të hemoglobinës

shkaktojnë lloje të ndryshme talasemie.

Në varësi të asaj se sa e rëndë është talasemia, kemi

talasemi minor dhe talasemi major.

Sëmundjet e gjakut

Një person i cili ka talasemi minor mund të mos ketë

asnjë simptomë ose mund të ketë vetëm anemi të lehtë,

ndërsa një person me talasemi major mund të ketë

simptoma të rënda dhe mund të ketë nevojë për

transfuzione të rregullta gjaku.

Sipas OBSH sot 5% e popullsisë në botë është bartëse

potenciale e gjenit patogjen të hemoglobinës (njerëz të

shëndoshë, që kanë trashëguar një gjen mutant nga një prind).

Çdo vit, në botë lindin mbi 300 mijë fëmijë me sindromë

talasemike (30%) ose drepanocitozë (60%)

(shumica në vende me zhvillim të ulët ekonomik).

Ashtu si shumë vende fqinjë ku malaria ka qenë

endemike, edhe Shqipëria është prekur nga talasemia

dhe hemoglobinopati të tjera. Shqiperia është një vend me

endemicitet te lartë të beta talasemisë.

Shpërndarja e bartësve është heterogjene dhe frekuenca

më e lartë takohet në zonat e ultësirës perëndimore

(Lushnje 7.3%, Berat 7.04%, Fier 9.96%, Sarandë 7.92% dhe

Shkodër 7.2%). Sipas studimeve në periudha të ndryshme kohore,

referohet që në vendin tonë ka rreth 300 mijë bartës

(8-9% e popullsisë).

Transfuzioni i gjakut synon të mbajë nivelin e hemoglobinës

pothuajse normal, duke zëvendësuar rruazat e kuqe “boshe”, me të

reja të shëndetshme.

Talasemikët akumulojnë në organe një sasi të konsiderueshme

hekuri për shkak të transfuzionit të herëpashershëm të gjakut.

Akumulimi dhe përqëndrimi i hekurit dëmton në mënyrë progresive

organet e brendshme duke shkaktuar sëmundje të zemrës, diabet,

cirrozën e melçisë dhe në këtë mënyrë shkurton jetën e të sëmurëve.

Rëndësia e dhurimit të gjakut

për personat talasemikë

Transfuzioni i rregullt i gjakut është i vetmi mjekim i përshtatshëm

deri tani për talaseminë.

Ai duhet të merret çdo 3-4 javë, në bazë të nevojave të pacientëve

që duhet të bëjnë medoemos analiza laboratorike në spitale,

ambulancë apo qendra të tjera shëndetësore, për të ditur përqindjen

e hemoglobinës së tyre, edhe ne rast se nuk kanë shfaqje të

dukshme, si lodhje apo zbehtësi të fytyrës (anemi).

Mbijetesa e talasemikëve është e lidhur me trasfuzimin

periodik të gjakut, i cili mund të gjendet vetëm nëpërmjet

dhurimit vullnetar!

Dhurimi i gjakut për personat e

prekur nga talasemia është një gjest solidariteti sepse bashkë

me gjakun iu dhuron atyre jetë!

Parimet etike të dhurimit

Anonimati Siguria

Higjiena Zgjedhja e lirë

Një hap i rëndësishëm në parandalimin e kësaj sëmundje është

kryerja e nje analize të posaçme (elektroforeza e hemoglobines) gjaku

për të ditur nëse 2 individët të cilët kanë vendosur të bëjnë fëmijë janë

apo jo transmetues të sëmundjes.

Kriteret që duhet të

përmbushin

dhuruesit e gjakut

Mosha

Çdo person i shëndetshëm i moshës 18-65 vjeç, mund të jetë dhurues

gjaku. Dhuruesi për herë të parë mbi moshën 6o vjeç vlerësohet nga

mjeku seleksionues nëse i përmbush kriteret e nevojshme për të

vazhduar dhurimin e gjakut. Dhuruesi mbi moshën 65 vjeç vlerësohet nga

mjeku transfuziolog nëse është i vlefshëm ose jo për dhurim të gjakut.

Pesha

Çdo dhurues i gjakut duhet të jëtë jo më pak se 50 kg, në gjendje të mirë

shëndetësore, e cila vlerësohet paraprakisht nga mjeku seleksionues.

Niveli i Hemoglobinës në gjakun e dhuruesit

Femra: ≥12.5 g/dl

Meshkuj: ≥ 13.5 g/dl

Niveli i proteinës në gjakun e dhuruesit

Proteina: ≥60 g/l

Proteinemia për dhuruesit e plazmës duhet

të kryhet të paktën çdo vit

Niveli i Hemoglobinës në gjakun e dhuruesit

Numri i trombociteve duhet të jetë në vlerën ≥180 x 109 /l

Presioni Arterial

Sistolik: 110-180 mmHg

Diastolik: 60-110 mmHg

Pulsi

Pulsi duhet të jetë ritmik dhe i rregullt dhe frekuenca duhet të jetë midis

50-100/minutë. Për kandidatët dhurues të cilët praktikojnë stërvitje

intensive mund të pranohet edhe një frekuence më e ulët kardiake.

Stili i jetës

Çdo dhurues, duhet të ndjekë një stil jetese të shëndetshme, në mënyrë

që të mos kompromentohet shëndeti i marrësit. Vlefshmëria e

dhuruesve, vlerësohet nga mjeku përmes ekzaminimeve laboratorike.

Gjendja e përgjithshme e dhuruesit

Gjendje të përgjithshme të mirë, me temperaturë trupore

normale fiziologjike, pa fraktura, të mos i jetë nënshtruar një intervent

kirurgjikal më herët se 7 ditë për ndërhyrjet minore, dhe jo më herët se 6

muaj për ndërhyrjet majore. Gjithashtu, nënat lehonë, në laktacion apo

gratë që kanë përjetuar një abort duhet të konsultohen me mjekun për

periudhën e përshtatshme për të qenë dhuruese të gjakut. 8

Personat e kundërindikuar

për të dhuruar gjak

Individët që përbëjnë përjashtim të përhershëm nga dhuruesit e

gjakut janë të gjithë ata persona me:

· Sëmundje kardiovaskulare

· Sëmundje infektive si (Hepatit viral B, C, TBC, HIV, Sifiliz)

· Histori transplantesh

· Diabet insulinovartës

· Sëmundje autoimune

· Tumore malinje

· Epilepsi

· Sjellje seksuale me rrezik të madh infektimi, si dhe

përdoruesit e alkoolit dhe drogës.

Format e

ndryshme të dhurimit të gjakut

Dhurimi i gjakut në mënyrë të plotë është forma më e

përhapur. Kjo mënyrë lejon që të merret gjak dhe në të njëjtën

kohë të gjithë përbërësit e tij, rruazat e kuqe, rruazat e bardha

dhe pllakëzat, që ndahen në vazhdim të paskësaj.

Dhurimi i gjakut në aferezë lejon që të merret vetem një

komponent nga gjaku nëpërmjet një makinerie që ndan qelizat

ndërkohë që përbërësit e tjerë i jepen sërish dhuruesit.

Është e mundur të merren 2 komponentë në të njëjtën kohë,

në këtë rast flitet për dhurim gjaku multikomponent.

Dhurimi i gjakut në aferezë ofron avantazhe si marrja e një

sasie më të madhe komponentësh për të cilët të sëmurët kanë

nevojë; zgjat më shumë se dhurimi i gjakut në mënyrë të plotë. 9

Përpara dhurimit të gjakut, dhuruesi:

· Mund të konsumojë kafe, lëng frutash ose çaj

· Mund të konsumojë vaktin e mëngjesit

· Nuk duhet të kryejë aktivitet fizik të sforcuar

Fazat e dhurimit të gjakut

Faza 1: Vlerësimi klinik i dhuruesit

Mjeku vlerëson peshën, presionin arterial, pulsin si dhe nivelin e

Hb.

Faza 2: Plotësimi i pyetësorit

Dhuruesi plotëson pyetësorin që konfirmon aftësinë dhe

aprovimin për dhurim të gjakut.

Faza 3: Realizimi i marrjes së gjakut

Procedura për marrjen e gjakut nuk dhemb, materialet që

përdoren janë një përdorimshe dhe garantojnë siguri absolute

për dhuruesin.

Dhurimi i gjakut është një akt human i cili shpëton jetë

njerëzish. Gjaku i sigurt shpëton jetë dhe përmirëson shëndetin, por

shumë pacientëve që iu nevojitet transfuzion gjaku, nuk e gjejnë atë në

kohë dhe të sigurt.

Gjaku, përveçse një përbërës i rëndësishëm i trupit tonë, është

edhe një lëndë kuruese e cila nuk mund të prodhohet nga industria

farmaceutike, ndaj i vetmi burim i tij është dhurimi i gjakut në mënyrë

vullnetare dhe të rregullt nga njerëzit dhe pa pagesë.

Të rinjtë që kanë mbushur moshën 18 vjeç dhe peshojnë 50 kg

dhurojnë 2 herë në vit, pra çdo gjashtë muaj (me miratimin e

prindërve).

Burrat mund të dhurojnë gjak 4 herë gjatë një viti, me një diferencë

prej 12 javësh midis dy dhurimeve të gjakut.

Gratë në moshën e pjellorisë këshillohet të dhurojnë gjak 2 herë në

vit, pra çdo gjashtë muaj.

Sasia maksimale e gjakut të marrë sipas ligjit në fuqi për secilin

dhurues është 450ml (±10%).

Marrja e gjakut zgjat rreth 5 deri 8 min, dhe kryhet me materiale

mjekësore sterile dhe njëpërdorimshe. Sasia e gjakut të dhuruar

zëvendësohet brenda pak orëve, ndërsa duhen rreth 20 ditë që të

rifitohet numri normal i qelizave.

Çfarë duhet të dijë çdo

dhurues?